Mithat Bahari Beytur
20.Asır mutasavvuflarından Ahmed Midhat Bahari Beytur 1878 yılında İstanbul Eyüb Taşlıburun Sâdi dergâhında doğdu. Annesi Taşlıburun Sâdi dergâhı şeyhi Süleyman efendinin kızı Hatice Aliye Hanım, babası Emiroğlu Râşid Efendizade Kısmeti Askeriye mahkemesi başkatibi Mehmed Nuri Efendidir.
Evleri Fatih Çarşambada idi. Babasını küçük yaşlarda kaybettiği için annesiyle beraber dedesi Şeyh Süleyman Efendinin evine taşındılar. Dedesinin Sâdi Şeyhi olmasına rağmen bütün çocukluğu hemen hemen Bahariyede ve hemen yakınlarında komşu olan Bahariye Mevlihanesinde geçti. İlk tahsilini Eyüb de Darulfeyzi Hamidi mektebinde. Rüştiye tahsilini de Eyüb Askeri rüştiyesinde yaptı. Daha sonra ağabeyi defterdar İsmail Zihni beyin yanında Doğu Anadolu şehirlerinde ve bu arada Bitlis’te bulundu. İdâdi tahsilini de Bitlis de tamamladı.
İstanbul’a döndüğünde 1897-1899 yıllarında hayata atılarak maliye nezareti (Bakanlığı) muhasebe-i umumiye kaleminde (genel muhasebe bürosunda) memuriyet hayatına girdi. Birkaç yıl sonra maden ve tarım vekâleti maden genel müdürlüğü kalemine nakledildi. Bu vekâlet ticaret ve ziraat adı altında birleştirildiğinde maden şubesi mümeyyizi, buradan vekâletin zât işleri sicil şubesi mümeyyizliğine, başkentin Ankara’ya nakli dolayısı ile bu şubenin lağvı üzerine Beyoğlu tâlî mubadele komisyonu azn alığına tayin edildi. Türkiye Sanayi ve Mâden Bakanlığının kurulması üzerine bu bankanın istihbârat şubesi başkâtipliğine, oradan da Sümerbank alım satım şubesi muhaberat şefliğine tayin olundu. Buradan da emekliye ayrıldı. Emekli olduktan sonra gene çalışmalarını devam ettiren Ahmed Midhat bey son olarak İstanbul Yüksek İslam Enstitüsünde Farsça hocası olarak çalıştı. 11 Temmuz 1971 de ani bir hastalık sonunda vefat etti.
Vefatından birkaç gün evvel bütün dostlarını Konya’ya göndermiş, iki gün sonrada hakka yürümüştür.
Konya’ya giden dostlarına her türlü vasıta ile haberler gönderilmiş ve onlar geri çağrılmıştır. Naâşı KaracaAhmed kabristanında gasledilip ikamet etmekte olduğu Faust Mütercimi Seniha Hanımefendinin evine getirildi. Orada yapılan kısa bir ayinden sonra Neyzenbaşı Halil Can hocanın riyasetinde Suadiye Galib Paşa Camiinde öğlen namazından sonra kılınan cenaze namazına mütakip Göztepe Sahra-ı Cedid kabristanında eşi Fatıma Fitnat hanımefendinin kabrinde Hakkın vâsi rahmetine tevdi edildi. Törende büyük bir muhip topluluğu bulunmuş, duayı da Sâdi Şeyhi duahan Raşid beyefendi yapmıştır.
Ahmed Midhat Beytur Fatıma-ı Fitnat hanımefendi ile evli olup Mutahhara ve Destina adında iki kızı vardır. Bunlardan birisi müzik diğeri Fransızca öğretmenleridir. Mutahhara hanım Beylerbeyi Küplüce kabristanın da, Destina Hanım KaracaAhmed kabristanında sırlanmışlardır.
Ahmed Midhat Bey Eyüb Bahariyede doğdu. Kendisi bir Sâdi Şeyhinin torunu olduğu halde hemen yanı başlarında bulunan Bahariye Mevlevihanesine gidip gelmeye başladı. Bahariyeyi çok sevdi ve mahlas olarak da Bahari mahlasını kullanmaya başladı.
Midhat Bahari Bey idâdiden mezun olmasına rağmen şark edebiyatı kültürünü ve islâmi ilimlerdeki çok derin ve çok sağlam kültürünü sâdi tarikatına bağlı ve çok mükemmel ve çok münevver bir aile muhitinden, bu ailenin yine çok kültürlü çevresinden aldı. Ağabeyi Mustafa Rafet efendi şöhretli ve bilgili Tahir efendinin Şakirdi (talebesi)idi. Ondan Farsça öğrendi. Mesneviyi Bahariye Mevlevihanesi şeyhi ve devrin çok mümtaz bir şahsiyeti Hüseyin Fahreddin Dede efendiden okudu. Hüseyin Fahreddin Dede efendi aynı zamanda Midhat Bahari beyin pek sevgili pek saygılı şeyhi efendisiydi.
Arapçayı İstanbul darülfununu (üniversitesi) ilâhiyyat fakültesi müderrislerinden Hüseyin Avni efendiden öğrendi. Aynı zamanda bu zatın Beyazıd camiinde verdiği derslere devam ederek medreselerde okunan ilimlerden icâzatname ve emsali ile beraber gümüş liyakat madalyası aldı. O devrin seçkin aydınlarından ve kayınpederi Mehmed Sait efendiden arap edebiyatı dersleri aldı. Hafız Buhâri Said efendiden de hadis ilminden Buhâri Şerifi okudu.
Midhat Bahari bey Mevlevi terbiyesini Bahariye Mevlevihanesi postnişini Hüseyin Fahreddin Dede efendiden kazanmış , Mesnevihan icazetini ise Hatûniye Şeyhi Hüsam efendiden almıştır.
Bazı yazılarında Midhat Bahari Hüsami mahlasınıda kullanır.
1916 da Konyada Mevlâna Dergâhında Mevlevi Tarikatının en büyük şeyhi Mehmed Veled İzbudak efendi tarafından Kasımpaşa Mevlevihanesi Mesnevi hanlığına tayin edildi. Dergâhlar setrolunduğu vakit Kasımpaşa Mevlihanesi mesnevihanı bulunuyordu.
Midhat Bahari bey 1924’de son Konya postnişini Abdulhalim Çelebiden destar alıp Mevlevi şeyhi rütbesini kazanmıştır.
Çelebi Efendi Hazretleri Ankara Mevlevihanesinde bir sohbet sırasında kendisine ait bulunan ve o anda başındaki destarlı sikkeyi Midhat Bahari beye giydirerek tâyin protokolinide yerine getirmişlerdir. O sıralarda dergâhlar henüz açık bulunuyordu. Kısa bir süre sonra dergâhlar bir kanun ile kapatılır. Tabii Mevlevihanelerde kapatılır. Dergâhların pek çoğu bakımsızlıktan, bazıları kiraya verilir o yüzden yanar yıkılır. Zamanımıza kadar pek azı gelebilir. Kimisi camii olarak kullanılır. Konya Dergâhı müzeye çevrilir. Dağılan mensublar bir müddet sonra yavaş yavaş küçük topluluklar halinde, sohbet toplantıları şeklinde bir araya gelerek bu tarikatı resmen olmasa bile kültür olarak yürütürler. Kültür adı altında Hz.Mevlânanın ve diğer Mevlevi büyüklerinin kitapları değişen dile ve yazıya göre tercüme edilir ve yayınlanır.Yeni kitaplar yazılır. Hatıralar anlatılır ve yazılır. Nihayet 1952’ lerden sonra ortalık biraz durulunca başta Konya’da olmak üzere yavaş yavaş küçük toplantılar bazen, küçük semâ toplantıları yapılır. Cereyan gittikçe büyür. Nihayet 1962 (tahminde küçük bir yanılgı olabilir) İstanbul spor sarayında yapılan büyük semâ töreni ile artık iyice açığa çıkar.
Yanan, yıkılan ve kapalı kalıpta harabeye yüz tutan Mevlevihaneler tamir edilerek veya yeniden yapılarak kültür ve turizm faaliyetleri olarak yavaş yavaş hayata geçerler.
İşte Midhat Bahari beyde bu arada boş durmamış, çalışma hayatının arasına sıkıştırarak eski eserleri tercüme etmiş, yeni eserler vermiş toplantılar yaparak etrafına bir sempatizan gurubu toplamış, büyük bir saygı ve sevgi halkası meydana getirmiştir.
Konya da ilk yıllarda küçük topluluklar halinde yapılan ve gittikçe büyüyen bir hafta, on gün süren ve gösteri mahiyetinde olsa dahi bu geleneği yerleştirmek için çok ileri yaşlarda olmasına rağmen Hakka yürüyene kadar devam etmiş, pek çokta insan yetiştirmiştir.
Midhat Bahari bey çok kuvvetli bir tasavvuf dünyasında doğmuş ve o tasavvuf dünyasında büyümüştür. Devrin mümtaz şahsiyetleri tarafından terbiye edilmiş Bahariye Mevlevihanesi gibi dev bir ilim, kültür ve ilâhi aşk yuvasında, Hüseyin Fahreddin Dede efendi gibi eşine az rastlanır bir mürşidin elinde yetişmiş, Allah aşkında yok olmuş, aşkı Mevlâna ile yatmış, aşkı Mevlâna ile kalkmış, kendisini onda eritmiş onunla bir olmuş, şeriatı Muhammediyeden bir an ayrılmamış, rind, alevi meşreb ve bütün bu vasıfları kendisinde toplayabilmiş ender insanlardan birisi idi.
Bir şiirinde belirttiği gibi ruhi bir istiğrak ve vecd içinde sema ederdi.
Sema hakkında
Sanma beyhude döner vecde gelen âşıklar
Mest-i cânan olarak akla veda eylerler
Nâydan bang-i elestiyi duyup âh ederek
Hakkı âguşa sorar, öyle semâ eylerler
Mihrab-ı aşk’dan
Döner bembeyaz tennuresiyle Mevlevi sanki
Sabah-ı aşktır doğmuş tecelligâh-ı vahdetten
O bir şehbaz-ı haktır, kolları açıkta bir seyr et
Uçar sermest-i aşk olmuş cemal-i rabb-i izzeten
Mihrab-ı aşk’dan
Bahari Mahlası Hakkında
Doğduğum mevsim-i baharidir
Kalemimden o feyiz câridir
Mevlev-i hane-i Bahari de
Mürşidim hem Cenab-ı Fahri’dir
Neşve-i cam-ı aşk-ı Mevlânâ
Gönlüme her deminde sârîdir.
Bana bir manevî rebii’den,
Bu tecelli-i girdiğâridir.
Mahlasım bak, kitab-ı şiirimde
Bu sebebten benim Baharidir.
Mihrab-ı aşk’dan
Meşreb hakkında
Zarf-i dildar açılup leyl nehâr oldu bize,
Bir güneş yüzlü mebin aşkı şiar oldu bize,
Feyz-i pirim ile bak, şimdi bahar oldu bize,
Ne şuyuz, ne buyuz, bağı Hûda bülbülüyüz,
Mevleviyiz, Alevi, şah-ı velâyet kuluyuz.
Mihrab-ı aşk’dan
20.Asrın ilk çeyreğinde uykuya daldıran Mevleviliğin uyandırılışında diğer Mevlevi büyükleri ile beraber büyük hizmet ve gayretleri olan Midhat Bahari beyin ve diğer büyüklerin Ruhları Şad olsun.
Eserleri;
Basılmış olanlar:
1-Ruh-i Kur’andan bir sahife-i Nur (Eski harfler)
2-Mûnacât-ı Mevlânâ (Yeni harfler)
3-Divan-ı Kebirden seçmeler. Cildi 1-2-3 (Yeni harfler) Bu eser 26 Receb 1360 (9 Ağustos 1942) tamamlanmış. 1965 te basılmıştır. (İranlı büyük mütefekkir Hidayet Hanın Divan-ı Kebirden seçtiği şiirlerin tercümesidir.)
4-Risale-i Sipehsalar tercümesi (Eski harfler) Hz. Mevlâna'nın hayatı ve menkıbelerinin en doğru kaynağı
5-Deste-Gül (Hz.Mevlânanın bazı şiir ve Rûbaileri)
6-Sünbülistan şerhi
7-Leali-i Meani (Vahdet-i Vücud Hk.)
8-Güşvar (Kulağa küpe olacak sözler)
9-Ravza (Okuma kitabı niteliğindedir)
10-Mesnevi gözü ile Mevlâna (Yeni harfler)
11-Mihrab-ı Aşk (Divanından seçmeler) (Yeni harfler)
12-Gülşen-i Tevhid (İbrahim Şahidi) tercüme (Yeni harfler)
Hazır olan eserler:
1-Mevlânânın Rubaileri
2-Gazalinin kitab-ül ilm-i (İhyay-ı Ulûm)
3-Şiir ve musîki bakımından Mevleviler
4-İlim ve edebiyatımıza hizmet eden Mevlevilerde bazı simalar
5-Geçmiş büyüklerimizi kısaca analım
6-Hoca Said efendi kimdir
7-Çocukluk hatıralarım (Eş’ari Bahari)
8-Şair nedir (Arab şairi Ferazdahı niçin severim)
Ahmed Kadri YETİŞ
canlarmeclisi.com
